ΚΕΠΕ: Η διαφοροποιημένη φορολογία ως εργαλείο βελτίωσης της κοινωνικής ευημερίας

Η «διαφοροποιημένη» φορολογία βελτιώνει αποτελεσματικά την κοινωνική ευημερία, τόσο ως προς την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, όσο και ως προς το καθαρό εθνικό εισόδημα.

Αυτό επισημαίνεται στην δεύτερη ανάλυση επικαιρότητας του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών για το 2025, με τίτλο «Η ‘Διαφοροποιημένη’ Φορολογία ως Εργαλείο Βελτίωσης της Κοινωνικής Ευημερίας» που δημοσιοποιήθηκε σήμερα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Όπως αναφέρεται στον πρόλογο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιπτώσεις των (διαφοροποιημένων) «φόρων αμαρτίας» στον καπνό, τα αλκοολούχα ποτά, τη ζάχαρη, τα αναψυκτικά και το πρόχειρο/γρήγορο φαγητό, ως προς τον ρόλο τους στη βελτίωση τόσο της ανθρώπινης ευημερίας όσο και των κρατικών εσόδων. Σε αυτή τη βάση, ένα υπάρχον εργαλείο με παράγοντες προσδιορισμού της κοινωνικής ευημερίας, θα μπορούσε να εξελιχθεί κατάλληλα για να συμπεριλάβει σε αυτούς και τη «διαφοροποιημένη φορολογία».

H διαφοροποίηση των φόρων κατανάλωσης με βάση τις αρνητικές εξωτερικότητες των διαφόρων τύπων προϊόντων (για παράδειγμα καπνού) φαίνεται να είναι πιο επωφελής από την εφαρμογή ενός ενιαίου φόρου κατανάλωσης σε όλους τους τύπους προϊόντων καπνού. Στην τρέχουσα Ανάλυση Επικαιρότητας εξετάζονται οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαφοροποίηση των «φόρων αμαρτίας» ως ένα εργαλείο βελτίωσης της κοινωνικής ευημερίας.

Στα συμπεράσματα αναφέρονται τα εξής:

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Τα φορολογικά έσοδα, πέρα από βασική πηγή κρατικών εσόδων, αποτελούν και σημαντικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής για τη ρύθμιση της κατανάλωσης και τη μείωση αρνητικών εξωτερικοτήτων και επομένως για τη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας.

Ιδιαίτερα, οι ΕΦΚ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των συνολικών φορολογικών εσόδων, με τα έσοδα από αυτούς να παρουσιάζουν σταθερή αύξηση τα τελευταία έτη. Η σταδιακή ενίσχυση των φορολογικών πολιτικών και η αυξητική τάση των εσόδων από τους ΕΦΚ υπογραμμίζουν τον ρόλο της φορολογίας, όχι μόνο ως πηγής κρατικών εσόδων, αλλά και ως μηχανισμού διαμόρφωσης συμπεριφορών, με στόχο τη μείωση των αρνητικών εξωτερικοτήτων.

Σε αυτό το πλαίσιο, η «διαφοροποιημένη» φορολογία αποτελεί ένα εξειδικευμένο εργαλείο δημοσιονομικής πολιτικής, το οποίο εφαρμόζει διαφοροποιημένους φορολογικούς συντελεστές σε προϊόντα που συνδέονται με επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία ή το περιβάλλον, ενισχύοντας έτσι τον ρυθμιστικό ρόλο της φορολογικής πολιτικής και προωθώντας τη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η «διαφοροποιημένη» φορολογία στοχεύει στο να επηρεάσει τη συμπεριφορά των καταναλωτών και να ενθαρρύνει την καινοτομία από την πλευρά των παραγωγών, ωθώντας τους προς πιο υγιεινές ή λιγότερο επιβλαβείς επιλογές. Αυτού του είδους η φορολόγηση αναγνωρίζει ότι η αλλαγή στις συνήθειες δεν επιτυγχάνεται μόνο με την πλήρη εγκατάλειψη ορισμένων επιβλαβών προϊόντων ή ουσιών, αλλά και με τη μετάβαση σε ασφαλέστερες εναλλακτικές.

Για παράδειγμα, οι καταναλωτές μπορεί να στραφούν από ροφήματα με ζάχαρη σε φυσικούς χυμούς ή από τα παραδοσιακά τσιγάρα σε εναλλακτικά προϊόντα καπνού χωρίς καύση. Η αποτελεσματικότητα της διαφοροποιημένης φορολογίας βασίζεται στην ικανότητα αναγνώρισης μιας συγκεκριμένης ουσίας που θεωρείται επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον.

Για παράδειγμα, στα προϊόντα καπνού και νικοτίνης, κριτήριο μπορεί να είναι η ύπαρξη ή η απουσία καύσης, ενώ στα οινοπνευματώδη ποτά, η περιεκτικότητα σε αιθανόλη. Επιπλέον, η επιτυχία αυτών των φορολογικών πολιτικών επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η ελαστικότητα της ζήτησης, που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στις φορολογικές αλλαγές.

Συνοψίζοντας, η διαφοροποιημένη επιβολή των «φόρων αμαρτίας» συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση της κοινωνικής ευημερίας, τόσο σε επίπεδο ποιότητας ζωής όσο και ως προς την ενίσχυση του καθαρού εθνικού εισοδήματος. Υπό αυτό το πρίσμα, η στοχευμένη φορολογική πολιτική μπορεί να ενσωματωθεί ως κρίσιμος παράγοντας σε ένα εργαλείο αξιολόγησης της κοινωνικής ευημερίας, υποστηρίζοντας τη διαμόρφωση τεκμηριωμένων πολιτικών αποφάσεων για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και την οικονομική άνθηση.